महाभारत कथा (१ ९ )

पाच पांडव आणि माता कुंती हे मजलदरमजल करीत पांचाळनगरीमध्ये पोहोचले. पांचाळदेशीचे राजा द्रुपद हे द्रौपदीचे पिता, त्यांनी त्यांच्या उपवर कन्येच्या विवाहाकरता स्वयंवराचे आयोजन केले होते. देशोदेशींचे राजा आणि राजपुत्र नगरीमध्ये जमले होते. स्वयंवरस्थळी हस्तिनापूरचे राजपुत्र दुर्योधन, दुःशासन आणि अंगदेशाचा राजा कर्ण उपस्थित होते. आमंत्रितांमध्ये द्वारकाधिपती श्रीकृष्णसुद्धा होते. 

पांचाळ देशाची राजकुमारी द्रौपदी तिच्या सौंदर्यासाठी प्रसिद्ध होती, तिला याज्ञसेनी असेही संबोधिले जात असे. द्रुपदराजाने अपत्यप्राप्तीसाठी यज्ञ केला होता आणि त्या यज्ञातून राजपुत्र धृष्ट्यध्युम्नं आणि राजपुत्री द्रौपदीचा जन्म झाला अशी कथा सांगितली जाते. द्रौपदी स्वयंवर ही महाभारत कथेतील अतिशय महत्वाची घटना आहे, घडणाऱ्या भविष्याची ती नांदीच आहे. 

पांडवदेखील पांचाळनगरीमध्ये आले होते परंतु ते छद्मवेषात वावरत होते. त्यांनी ब्राह्मण कुमारांप्रमाणे वेशभूषा केलेली होती, कारण दुर्योधनाचे हेर अजूनही त्यांच्या मागावर होते. इतर कोणी नाही परंतु स्वयंवरस्थळी उपस्थित असलेल्या श्रीकृष्णांनी पांडवांना ओळखले होते. 

द्रौपदीच्या अलौकिक सौंदर्याची ख्याती सर्वदूर पसरलेली असल्याने तिच्या प्राप्तीच्या अभिलाषेने अनेक राजे आणि राजपुत्र तिथे आलेले होते. त्या उपस्थितांपैकी कुणी एक नशीबवान ठरणार होता. पांडवांच्या पराक्रमाची आणि गुणांची कीर्ती द्रौपदीला माहिती होतीच आणि तिला अर्जुनाबरोबर विवाह व्हावा असे वाटत होते. पूर्वी गुरु द्रोणांच्या आज्ञेवरून पांडवांनी द्रुपदाला युद्धामध्ये पराभूत करून बंदी केले होते त्यामुळे पांडवांचे युद्धकौशल्य द्रुपदराजाला देखील माहिती होतेच. म्हणून राजाने स्वयंवराचा पण असा ठेवला जो जिंकणे केवळ एका उत्तम धनुर्धारीलाच शक्य होते. दरबारात एक जलकुंड ठेवलेले होते आणि वर एक फिरते चक्र होते ज्याला एक मासा बांधलेला होता. जलकुंडातील फिरत्या मत्स्याची प्रतिमा बघून त्याच्या नेत्रामध्ये बाण मारायचा, असा तो 'पण' होता.

अनेकांनी प्रयत्न केले परंतु कुणीही यशस्वी होऊ शकले नव्हते. कौरव राजपुत्राची हार झाली होती आणि कर्ण पुढे येत आहे हे पाहून युवराज धृष्ट्यध्युम्नंने जाहीर केले, त्याची भगिनी सूतपुत्राला कदापिही वरणार नाही. अपमानित झालेला कर्ण स्वस्थानी परत गेला. 

आता मोठा पेचप्रसंग उद्भवला होता. स्वयंवराचा "पण" कुणीही जिंकू शकले नाही तर द्रौपदी विवाहाविना स्वयंवर मंडपातून सर्व अतिथी माघारी जाणार होते. सर्व राजे, महाराजे अयशस्वी झाले होते आणि ब्रह्मवृंदांमधून एक तेजस्वी युवक पुढे आला. जलकुंडाजवळील धनुष्य त्याने पेलले आणि चक्राकार फिरणारी माशाच्या जळामधील प्रतिमेवर लक्ष केंद्रित केले. आणि काय आश्चर्य त्याच्या बाणाने त्या मत्स्यांच्या नेत्राचा अचूक वेध घेतला होता. संपूर्ण मंडप स्तब्ध होऊन पाहत होता. जे पराक्रमी क्षत्रियांना शक्य झाले नाही ते एका ब्राह्मणकुमाराने लीलया साधले होते. 

काही क्षणांनंतर तिथे उपस्थित असलेले राजे, महाराजे भानावर आले. वस्तुस्थितीची जाणीव होताच सर्व शस्त्रास्त्रे परजून अर्जुनाला अडविण्याकरता सिद्ध झाले. द्रौपदी सारखी त्रिभुवन सुंदरी एका गरीब ब्राम्हणाची पत्नी होणार हे सत्य स्वीकारणे त्यांना शक्य नव्हते. घनघोर युद्ध झाले, भीम आणि अर्जुनाचा पराक्रम बघताना सर्वांची मनोमन खात्री झाली होती की हे कुणी सामान्य ब्राम्हण कुमार नाहीत. 

विरोध करणाऱ्या सर्व राजांना पराभूत करून पांडव कुमार द्रौपदीसह त्यांच्या निवासस्थानी जाण्यास सिद्ध झाले. त्यांच्या समवेत द्रौपदीचे पिता आणि बंधू देखील होतेच.

***