महाभारत कथा (९ )

महाभारतामधील काही कथा सुरस आणि चमत्कारिक आहेत.त्यातील चमत्काराचा भाग बाजूला केला की उरतात अस्सल मानवी कथा. सर्वसामान्यांच्या जीवनात जशी दुःखे असतात, संकटे आणि अडचणी असतात तशीच त्या कथांमधील पात्रांच्याही जीवनातआहेत परंतु विपरीत परिस्थितीतील त्यांचे वर्तन, वाईटातून चांगले निर्माण करण्याची जिद्द आणि धैर्य .. यांमुळे ती माणसे असामान्य होतात.

महाभारतातील महत्त्वच व्यक्तिरेखा या अनेक उत्तम गुणांनी संपन्न आहे. संकटकाळी ते स्थिरबुद्धी ठेवून, संयमाने वागतात, जे कदाचित सामान्य मनुष्याला शक्य होणार नाही.त्यांची नातीगोती फारच गुंतागुंतीची आहे. अनेक वेळा नाते, मैत्री यांना बाजूला सारून न्याय्य वागणूक कशी असावी? याचा ते आदर्श निर्माण करतात. 

उदाहरणार्थ, पांडव जरी कृष्णाची आत्येभावंडे होती तरीही दुर्योधन आणि अर्जुन मदत मागायला आलेले असताना दुर्योधनाला प्रथम बोलण्याचा हक्क दिला जातो. आणि युद्धात सर्व यादवसेना पांडवांच्या आणि कृष्णाच्या विरोधात लढते हे विशेष. 

दुसरे उदाहरण अंगराज कर्णाचे देता येईल. कुंती त्याची जननी आहे आणि पांडव त्याचे बंधू आहेत हे माहिती असताना, कर्ण दुर्योधनाने अडचणीच्या काळात दिलेला मैत्रीचा आधार स्मरून अखेरपर्यंत कौरवांशी एकनिष्ठ राहतो .

अशा काही घटनांमुळे ही केवळ राज्यासाठी आपापसात भांडणाऱ्या राजपुत्रांची कथा राहत नाही तर सर्वांसाठी एक आदर्श इतिहास होते. 

दुर्वास ऋषींनी कुंतीला पुत्रप्राप्तीसाठी मंत्र दिला तेव्हा कुंती एक षोडशवर्षीय कुमारी आहे. वयपरत्वे असणारे कुतूहल आणि चंचल स्वभाव तिच्याकडे आहेत. तिला मिळालेले पारितोषिक नक्की काय आहे हे समजून घेण्याची जिज्ञासा तिला आहे. 

एकदिवस नदीतिरी सूर्योदयाच्या वेळेस सूर्याला अर्ध्य देताना तिने त्या मंत्राचा जप केलाच आणि सूर्यदेवाचे स्मरण केले. आणि काय आश्चर्य? आकाशी तेजाने तळपणारे सूर्यदेव, साक्षात तिच्यासमोर प्रकट झाले . 

दुर्वासांच्या मंत्राची तिला प्रचिती तर आली होती, परंतु आता मोठे संकट समोर आले होते. अविवाहित कुंती गर्भवती होती. 

कुंतीने दासी आणि सख्यांच्या मदतीने तिची अवस्था जगापासून लपवली. ती राजकुमारी असल्याने तिला ते शक्य झाले. एका तेजस्वी पुत्राला तिने जन्म दिला. प्रत्यक्ष सूर्यदेवाचा तो पुत्र.. त्याला जन्मजात कवच कुंडले लाभली होती. त्याच्या पित्याचा तो आशीर्वादच होता. त्या कवच कुंडलामुळे तो अजिंक्य होणार होता. जगातील कुठल्याही शस्त्राने ती कवचकुंडले भेदली जाणार नव्हती आणि त्यामुळे युद्धामध्ये त्याला मृत्यूचे भय नव्हते. परंतु दुर्दैवाने त्याची माता अविवाहित होती. त्यामुळे त्याचे भविष्य अनिश्चित होते. 

कुंतीला तिच्या सख्यांनी समजावले की तिला तिच्या पुत्राचा त्याग करावाच लागेल. तिच्या अनौरस पुत्राला जग कधीच स्वीकारणार नाही आणि तिलासुद्धा कलंकित आयुष्य जगावे लागेल. 

कुंतीने एका वेताच्या टोपलीमध्ये रेशमी वस्त्रे अंथरून मऊ बिछाना केला. टोपलीमध्ये तिच्या बाळाला ठेवले आणि ती टोपली नदीमध्ये सोडून दिली. 

नदीच्या प्रवाहाबरोबर ती टोपली वाहत चालली होती आणि अचानक नदीच्या जलपर्णीमध्ये अडकली. त्यातील बालक हातपाय हालवीत उच्चरवाने रडू लागले. त्याचवेळेस नदीकाठी पाणी नेण्याकरता आलेल्या स्त्रीने ते ऐकले. तिने कानोसा घेतला तेव्हा नदीतील लाटांवर हेलकावणारी टोपली तिने पाहिली. ती स्त्री होती हस्तिनापूर सम्राटांच्या रथशाळेतील सारथी अधिरथची पत्नी राधा. 

राधेने त्या बालकाला घरी आणले. अधिरथ आणि राधेने त्याला स्वपुत्राप्रमाणे सांभाळायचे ठरवले. त्याचे नामकरण करण्यात आले "वसुषेण" आणि राधेचा पुत्र म्हणून राधेय. 

इथे काही प्रश्न निर्माण होतात -- 

-- कुंतीने जरी जगाच्या नजरेआड पुत्राला जन्म दिला तरी कुटुंबातील सदस्यांपासून तिने ते कसे लपविले असेल? का त्यांना तिने विश्वासात घेतले असेल? 

-- त्या बालकाला हस्तिनापूर मध्ये आश्रय मिळणे हा दैवी योगायोग होता? की सुनियोजित घटना होती? कारण काही काळानंतर कुंतीचा विवाह पंडूराजाबरोबर होऊन ती हस्तिनापूर राज्याची महाराणी होती.

-- त्या बालकाचे असामान्य रूप, त्याची कवच कुंडले, रेशमी वस्त्रे इत्यादी वाहून ते बालक राजघराण्यातील असणार हे अगदी सहज लक्षात येण्यासारखे होते , मग त्याचा प्रतिपाळ करण्याचे निश्चित करण्यापूर्वी अधिरथ-राधेने काही शोध घेण्याचा प्रयत्न केला असेल का? 

हे सर्व प्रश्न अनुत्तरीत आहे आणि सत्य हे आहे की सूर्यपुत्र कर्ण एक सामान्य सारथ्याचा पुत्र म्हणून ओळखला जाणार होता. राधेय कर्णाला सूतपुत्र म्हणून वारंवार हिणवले गेले. त्याची योग्यता असूनही राजपुत्रांच्या तुलनेत त्याला कमीपणा पत्करावा लागला होता. द्रौपदीने स्वयंवर मंडपात त्याला नाकारले होते आणि हा अपमान त्याच्या जिव्हारी लागला होता. कुंतीने कधीही जाहीरपणे त्याला पुत्र म्हणून स्वीकारले नाही. 

या सगळ्याचा परिणाम म्हणजे आयुष्यभर कर्ण पांडवांचा द्वेष करत होता. त्यांचा सूड घेता यावा म्हणून त्याने अखेरपर्यंत दुर्योधनाला साथ दिली. कर्णाशिवाय दुर्योधन आणि कौरवसेना सेना पांडवांच्या तुलनेत दुर्बळ होते. 

***